Een vrij klassieke strijd tussen de SP en VVD met als inzet: gaat Amsterdam ten onder aan deeleconomie initiatieven als Airbnb, Uber, en Peerby, of wordt de stad er juist sterker van?
Voor een deel wel, maar er is ook een schaduwkant. Deelplatformen uit Silicon Valley maken volop winst van andermans deelgedrag en betalen in Nederland amper belasting. Sommige perfecte woningen in Amsterdam worden vaker bewoond door Airbnb-toeristen dan door de huurders of kopers zelf. In de hoofdstad geldt dan wel een hotelstop om massatoerisme tegen te gaan; Airbnb groeit nog steeds. Reden te meer dus om twee Amsterdamse politici die dagelijks met het onderwerp worstelen c.q. dansen met elkaar in debat te laten gaan. Marja Ruigrok (51) is fractievoorzitter van de VVD, Tiers Bakker (48) is raadslid namens de SP. Voor deze ene keer voeren ze hun felle debat niet in de gemeenteraad, maar in ons bijzijn, in een café in het centrum.
Brandpunt+: Als iemand ons dwingt de deeleconomie te elevator-pitchen aan onze moeders, hoe moeten we dat dan doen?
Marja Ruigrok (MR): “Door de deeleconomie kan je goederen vaker gebruiken dan voorheen het geval was. Stel, ik heb een boor thuis. Hoe vaak gebruik ik zo’n ding nou per jaar, een keer of drie? Nu kunnen anderen die dus lenen, ze hoeven er zelf geen aan te schaffen.”
Tiers Bakker (TB): ”Leuk, positief verhaal, Marja, maar ik zie dit toch anders. De deeleconomie kan je met één woord samenvatten: marktfalen. Het zijn platformen die met heel veel geld de markt ontwrichten door zichzelf aan te bieden als een sociale oplossing. Airbnb, Uber, Snappcar, Wimdu.. Ze poppen heel snel op en voordat we het weten hebben ze de hele taximarkt, of woningmarkt ontwricht.”
Brandpunt+: Het uitlenen van je boor is toch niet zo ontwrichtend?
TB: “Daar lijkt het in eerste instantie misschien niet op, maar deze platformen worden aangejaagd door grote investeerders die de markt wél ontwrichten.”
MR: “Serieus, Tiers? Dit soort deelinitiatieven? Zie je dan écht een wolf in schaapskleren voor je, die gericht is op het grote geld?”
Na vijf minuten is het duidelijk dat het gesprek langs de klassieke tegenstelling tussen de partijen van beide deelnemers zal uittekenen. De SP wil een grotere overheid, terwijl VVD liever de markt zijn werk laat doen: “Problemen lossen zichzelf wel op”, zegt Marja Ruigrok herhaaldelijk. Waar Bakker hel en verdoemenis ziet, heeft Ruigrok het liever over kansen en nieuwe banen. Zo onderbreekt ze Tiers middenin een zin: “Wees niet bang, Tiers Bakker, wees niet bang. Waarom ga je niet van het positieve uit?”
TB: “Ik ben zo’n paranoia omdat elk platform een ontwrichtende werking kan hebben die ik nog niet ken. Niet elk platform maakt evenveel kapot. Maar kijk naar Uberpop. Toen dat kwam riepen we met zijn allen: “Schitterend, iets uit Amerika, iets nieuws!” We vonden het geweldig innovatief. Totdat bleek dat hardwerkende taxichauffeurs hun baan kwijtraakten.”
MR: “En wat hebben we toen gedaan? We hebben het verboden. Prima, toch?”
TB: “Je hoeft niet te verbieden als je van te voren wat voorzichtiger bent. De grondhouding moet zijn: paranoia. Ja, echt.”
Brandpunt+: Is dat niet een beetje overdreven?
TB: “Nee, in tegendeel. We zitten in een tijd waarin we van neoliberalisme naar hyperkapitalisme gaan. Dat betekent dus dat we het neoliberalisme hebben overwonnen, maar via het internet komen allemaal destructieve ontwikkelingen..”
MR: “Je bedoelt innovaties?”
TB: “Ik noem dat destructieve ontwikkelingen. Ik vind iets pas een innovatie als ‘t het publieke belang dient. ”
MR: “Nou ja, er worden minder boren verkocht. Maar er werken ook weer mensen bij Peerby (een platform waar mensen aan elkaar kunnen uitlenen, red).”
Peerby, dus. Het platform waarop je veel kan aanbieden, en logischerwijs evenveel kan vinden. Op de vraag of de raadsleden zelf regelmatig gebruik maken van een deelplatform, antwoorden ze ontkennend. Ruigrok overnachtte bijvoorbeeld nog nooit in een Airbnb, zegt ze, en is dat ook niet van plan. “Ik ben een enorme luxeprinses, ik hou van een hotel, ik wil niet mijn eigen bed opmaken.”
Tiers deelt wel eens zijn fiets, zij het niet via een platform, maar gewoon op de ouderwetse manier: met zijn buren. Daarna vinden de liberaal en de socialist elkaar op één vlak: we moeten die nieuwe economie hoe dan ook in de gaten houden. Helemaal aan de markt overlaten, vindt ook Ruigrok te ver gaan.
MR: “Neem Airbnb. Dat proberen we te reguleren binnen de voor ons beschikbare kaders. Je mag je huis niet meer dan zestig dagen via Airbnb aanbieden, en aan niet meer dan vier mensen. We controleren actief of mensen deze regels ook daadwerkelijk naleven. En laten we eerlijk zijn: daarop mogen wij als stad best trots zijn. Dat doen we goed.”
Brandpunt+: Amsterdam heeft toch alsnog een probleem met Airbnb?
MR: “Je moet oppassen dat je van Airbnb niet de boeman maakt. Het zijn geen Amerikanen uit Silicon Valley die de stad zo druk maken. Nee, het zijn Amsterdammers die hun huis verhuren.”
TB: “Dat ben ik met je eens, we moeten ook kritisch naar onszelf kijken.”
Brandpunt+: In het centrum geldt een hotelstop. Moeten we Amsterdammer ook verbieden hun huis via Airbnb te verhuren?
TB: “Daar snijden jullie een groot probleem aan. Want zo’n platform organiseert zich buiten de kaders van regels en wetgeving. Die hotelstop gaat over de openbare ruimte. Airbnb gaat over de huizen van mensen zelf en loopt via een digitaal platform. Onzichtbaar in het openbaar.“
MR: “We kunnen wel beslissen dat een Soho hotel er niet komt, maar niet zeggen: jij mag niet een site beginnen op internet. We zouden ook net als China kunnen zeggen: Facebook, Google enzovoorts: jullie komen er niet in. Maar ik denk dat we het erover eens zijn dat zoiets onwenselijk is.”
TB: “Maar we sluiten Uberpop toch ook af?”
MR: “Ja, als het misgaat, binnen onze mogelijkheden. Voor dat punt is het niet de rol van de overheid om alles te doen. Daarvoor ben ik te liberaal. Ik heb vrijheid hoog in het vaandel staan.”
TB: “Dan is de schade al aangericht. De overheid moet de vrijheid die bewoners krijgen ook bewaken. Dus dat je als inwoner van deze stad niet wordt geconfronteerd met het feit dat ineens alle woningen om je heen zijn verhuurd en dat er Italiaanse toeristen lopen te blowen en drinken. Dan verdwijnt je aangename woongenot namelijk.”
Brandpunt+: Wat stel je voor, Tiers?
TB: “We moeten een inventarisatie maken en kijken waar we als overheid kunnen meedoen in de deeleconomie. We moeten centraliseren. Dat is, om het maar eens communistisch te zeggen, dat je de productiemiddelen beschikbaar stelt voor iedereen.”
Brandpunt+: Jij vindt dat de overheid moet meekijken bij al die platforms?
TB: “Sterker nog, ik vind dat de overheid het moet overnemen.”
MR: “Tiers wil graag weer alles naar de overheid. En dat is helemaal niet nodig. Kijk naar Airbnb, er ontstaat nu al zelfregulering. Binnen VVE’s wordt gezegd: we willen hier niet altijd die Italiaanse toeristen in het gebouw.”
TB: “Het gaat mij erom dat je als overheid het heft in handen neemt. Regeren in plaats van reageren. Samen met de overheid en universiteiten moeten we nieuwe initiatieven bekijken. Wat zijn de gevolgen zijn van nieuwe initiatieven.”
MR: “Zo zit de wereld niet in elkaar, Tiers. Er zijn allerlei gevolgen die we nog helemaal niet kunnen overzien. Op het moment dat het tegen de wet is zeggen: hier is de grens, dit staan we niet toe.”
TB: “We moeten de deeleconomie sociaal maken. Laten we die boor beschikbaar stellen voor iedereen, zodat mensen die niet veel centjes te makken hebben er ook profijt van hebben. Wat dat betreft zitten er al veel dingen in de samenleving vervlochten die je als deeleconomie kan classificeren. Bijstand is ook deeleconomie.”
MR: “En belasting.”
TB: “Inderdaad, belasting is ook deeleconomie.”
Brandpunt+: Hoe zit het eigenlijk met duurzaamheid en de deeleconomie?
MR: “Nou, je deelt je schaarse goederen met elkaar in plaats van dat je steeds nieuwe koopt. Dat lijkt me logischerwijs een goede zaak.”
TB: “Ik zie dat anders. Door Airbnb kan iedereen overal betaalbaar overnachten. Hierdoor wordt de toeristenstroom enorm aangejaagd, veel meer mensen gaan reizen en vliegen. Dat is natuurlijk niet zo duurzaam. Door al dat vliegen gaan we klimaatdoelstelling niet halen.”
Brandpunt+: We krijgen de indruk dat jullie elkaar niet gaan overtuigen, vandaag.
MR: “Dat vrees ik ook niet, nee.”
TB: “Maar een leuk gesprek was het wel. Gaan we een keer met een borrel verder?”
In onze webserie Deel en Heers onderzoeken we de gevolgen van de deeleconomie. Aflevering 1, over wat die deeleconomie nou eigenlijk inhoudt, kijk je hier. Aflevering twee, waarin we zelf aan het delen slaan en presentatrice Jasmijn Alkemade zelfs couscous voor een wildvreemde maakt, kijk je hier. Aflevering 3, over vertrouwen in de deeleconomie (wat betekent het eigenlijk als een volstrekt onbekende voor twee tientjes een dag in je auto door het land scheurt, en waarom vertrouwen we zo blind op elkaar?) check je hieronder.
